Społeczna Odpowiedzialność Nauki

Granty SON

Upowszechnienie informacji o cennych zbiorach BU UMK – kolekcja katalogów wystaw XX-wiecznych
Zbiór traktatów astronomicznych z 1424 r. Digitalizacja i upowszechnienie rękopisu ze zbiorów BU UMK
„De revolutionibus” M. Kopernika (1543) w bibliotekach polskich. Wystawa i udostępnienie cyfrowe
Źródła do historii sztuki polskiej na świecie – inwentarze

Upowszechnienie informacji o cennych zbiorach BU UMK – kolekcja katalogów wystaw XX-wiecznych

Grant pn. Upowszechnienie informacji o cennych zbiorach BU UMK – kolekcja katalogów wystaw XX-wiecznych, dofinansowany ze środków finansowych Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki (nr umowy BIBL/SP/0056/2023/01) w wysokości 220.770,00 zł.

Okres realizacji: 2023–2025.

Kierownik grantu: mgr Agnieszka Dwornik (Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu).

Celem projektu jest ucyfrowienie i upowszechnienie informacji katalogowej w formie online o zbiorze publikacji dotyczących sztuki polskiej, głównie dwudziestowiecznych katalogów wystaw publikowanych na terenie Polski. Informacja ta zasili centralny katalog prowadzony przez Bibliotekę Narodową, czym, oprócz dostarczenia materiałów do badań dla społeczności naukowej, przyczyni się do rozwoju informacji na temat zbiorów polskich bibliotek.

Opis kolekcji:

Kolekcja obejmuje ponad 17.000 egzemplarzy, z czego do tej pory w katalogu komputerowym zostało odnotowanych ok. 5.300 egzemplarzy. Są to publikacje głównie w języku polskim, ale również w języku niemieckim, angielskim i włoskim. W dużej mierze są to publikacje unikatowe, stanowiące jedyne ślady działalności wystawienniczej często nieistniejących już instytucji kultury i sztuki, wydawane w formie broszur i druków ulotnych. W opracowanym zbiorze znajdą się również opracowania na temat sztuki polskiej i światowej.

Opis zadań:

W ramach projektu przewidziane jest umieszczenie informacji w katalogu komputerowym dostępnym online o 8.000 publikacji. Opisy bibliograficzne zostaną utworzone z zastosowaniem najnowszych zasad katalogowania Biblioteki Narodowej – Deskryptorów Biblioteki Narodowej, które są dostosowane do najnowszych narzędzi wyszukiwawczych opartych na wyszukiwaniu fasetowym, są również dostosowane do wymogów sieci semantycznej.

Rezultat projektu:

Opisy bibliograficzne przygotowane w ramach grantu będą dostępne w katalogu komputerowym Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu, a za pośrednictwem narzędzi książnicy narodowej zostaną automatycznie umieszczone także w międzynarodowych źródłach informacji: międzynarodowym katalogu WorldCat oraz międzynarodowej kartotece haseł wzorcowych ViaF.

Perspektywy / upowszechnienie:

Stworzone rekordy będą w kolejnych latach, po ustaleniu praw autorskich i zgód, stanowiły podstawę do prowadzenia polityki digitalizacyjnej i ich publikacji w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej, Bibliotece Cyfrowej Biblioteki Narodowej Polona oraz Krajowym Repozytorium Obiektów Nauki i Kultury Kronik@ tworzonym przez Kancelarię Prezesa Rady Ministrów.

Zbiór traktatów astronomicznych z 1424 r. Digitalizacja i upowszechnienie rękopisu ze zbiorów BU UMK

Grant pn. Zbiór traktatów astronomicznych z 1424 r. Digitalizacja i upowszechnienie rękopisu ze zbiorów BU UMK, dofinansowany ze środków finansowych Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki (nr umowy BIBL/SP/0025/2023/01) w wysokości 110.770,00 zł.

Okres realizacji: 2023–2025.

Kierownik grantu: dr Liliana Lewandowska (Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu).

Celem projektu jest ucyfrowienie i upowszechnienie online (w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej oraz w Polona.pl) cennego, bogato zdobionego rękopisu astronomicznego z 1424 r. (Rps 74/III), będącego kompendium średniowiecznej wiedzy o wszechświecie i przechowywanego w zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Jest to szerzej nieznany podręcznik teoretycznej i praktycznej astronomii, ważne ogniwo w rozwoju nauki i cenne źródło dla badaczy – rękopis wyjątkowy, unikatowy nie tylko dla kolekcji toruńskiej, ale także dla polskich zbiorów rękopiśmiennych i dla Narodowego Zasobu Bibliotecznego.

Opis obiektu:

Bardzo bogato zdobiony rękopis – podręcznik astronomiczny – powstał najprawdopodobniej w 1424 r. w klasztorze joannitów w Żytawie. Od XVI wieku znajdował się w bibliotece królewieckiej księcia Albrechta Hohenzollerna. W 1943 r. został ewakuowany do miejscowości Słobity lub Karwiny k. Pasłęka, a trzy lata później na podstawie zezwolenia Kuratorium Okręgu Mazurskiego został przejęty przez Bibliotekę Uniwersytecką w Toruniu ze zbiornicy książek w Pasłęku. Wśród tablic i traktatów autorów europejskich i arabskich zawartych w rękopisie (łącznie 27 jednostek treściowych) ważną rolę w historii astronomii odegrały tablice alfonsyńskie (Tabulae Alphonsinae redactionis Parisiensis) oraz najstarsza znana kopia nowej wersji tablic alfonsyńskich – Tabulae resolutae planetarum super meridianum Wratisslaviensem Piotra Reina z Żytawy.

Opis zadań:

Rękopis przejdzie wstępną konserwację zachowawczą, a następnie zostanie zdigitalizowany i wraz z opracowanymi metadanymi upowszechniony online w programie d’Libra na platformie Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej oraz w Polona.pl na podstawie porozumienia z Biblioteką Narodową.

W ramach projektu przewidziane są również działania promocyjne.

Rezultaty projektu:

W efekcie realizacji grantu upowszeniony zostanie online jeden z cenniejszych rękopisów astronomicznych z XV w., przechowywany w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu. Dostępny będzie na otwartych licencjach w Kujawsko-Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej oraz w Polona.pl (w formie PDF, możliwość pozyskania plików graficznych tiff czy jpeg), której metadane zasysane są również przez Federację Bibliotek Cyfrowych oraz Europeanę, a także w praskim Manuskriptorium. Z wizerunku cyfrowego obiektu skorzystać będzie mogła każda zainteresowana osoba na całym świecie. Nie jest wykluczone, że w przyszłości obiekt cyfrowy wykorzystany zostanie np. do uzupełnienia wystaw cyfrowych o tematyce kopernikańskiej czy ogólno-astronomicznej.

„De revolutionibus” M. Kopernika (1543) w bibliotekach polskich. Wystawa i udostępnienie cyfrowe

Grant pn. „De revolutionibus” M. Kopernika (1543) w bibliotekach polskich. Wystawa i udostępnienie cyfrowe, dofinansowany ze środków finansowych Ministra Edukacji i Nauki w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki (nr umowy SONB/SP/546729/2022) w wysokości 119.295,00 zł.

Okres realizacji: 2022–2023.

Kierownik grantu: dr Liliana Lewandowska (Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu).

Opis projektu:

W 2023 r. obchodzony będzie Rok Mikołaja Kopernika (1473-1543), upamiętniający 550. jubileusz jego urodzin oraz 480. rocznicę jego śmierci i jednocześnie wydania drukiem jego dzieła De revolutionibus orbium coelestium.

Celem przygotowywanego z tej okazji projektu jest w pierwszym rzędzie zaprezentowanie szerokiemu gronu odbiorców z Polski i spoza jej granic kompleksowej wiedzy na temat pierwszego wydania wspomnianego dzieła (1543), a także wyeksponowanie roli, jaką dzięki niemu ten wybitny polski astronom odegrał dla rozwijających się od końca średniowiecza nauk astronomicznych.

Temu celowi służyć będzie przygotowanie za pośrednictwem tworzonej przez Bibliotekę Uniwersytecką w Toruniu Platformy Wystaw Cyfrowych otwartej wystawy wirtualnej, a także udostępnienie kopii cyfrowych wszystkich polskich woluminów I wydania (zob. niżej) oraz wyselekcjonowanych, dotąd niepublikowanych online zabytków potwierdzających ponadczasowość osiągnięć Mikołaja Kopernika w lokalnych bibliotekach cyfrowych (o ile one już w ten sposób tam nie funkcjonują) i na platformie Polona

W centrum wystawy znajdzie się 14 woluminów I wydania, przechowywanych obecnie w zbiorach różnych polskich instytucji:
1. Biblioteka Jagiellońska, sygn. Cimelia F. 8288
2. Biblioteka Jagiellońska, sygn. Cimelia F8436
3. Biblioteka Książąt Czartoryskich w Krakowie, sygn. III 2338
4. Biblioteka Kórnicka, sygn. Cim. F.4072
5. Towarzystwo Naukowe Płockie, sygn. XVI,170
6. Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, sygn. III-S b37
7. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, sygn. 10618
8. Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu, sygn. Pol.6.III.142
9. Książnica Kopernikańska, sygn. J4042 102689
10. Biblioteka Narodowa, sygn. XVI F.967
11. Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie, sygn. Sd.612.454
12. Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, sygn. XVI f 4048
13. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, sygn. 363153
14. Biblioteka Uniwersytecka we Wrocławiu, sygn. 411395

Projekt będzie miał wartość naukową, edukacyjną, kulturową i artystyczną. Zaprezentuje wizualnie wszystkie dostępne w Polsce woluminy I wydania, wyjaśni jego znaczenie, odpowie na pytania o charakter i zasięg jego recepcji oraz umieści je w kontekście innych dzieł astronomicznych i rozwijającej się teorii heliocentrycznej. Wyeksponuje również kwestie bibliologiczne dzieła, analizując je jako obiekt materialny, nośnik treści, a także społeczne narzędzie kultury. Wreszcie, z racji formy cyfrowej i coraz większych umiejętności elektronicznych współczesnych społeczeństw, przeznaczony będzie zasadniczo dla wszystkich grup społecznych w wieku 4-99+.

Opowieść o dziele Mikołaja Kopernika i jego recepcji, opracowana artystycznie na Platformie Wystaw Cyfrowych, będzie stanowić doskonałe uzupełnienie dotychczasowego dyskursu naukowego o Koperniku w kontekście badań astronomicznych od końca średniowiecza aż do dnia dzisiejszego. Będzie również elementem ubogacającym nauczanie młodych ludzi, a bibliofilom zaoferuje wgląd w kolejne dzieło o znaczeniu naukowym i bibliologicznym.

Rezultaty grantu widoczne są już online:

Źródła do historii sztuki polskiej na świecie – inwentarze

Grant pn. „Źródła do historii sztuki polskiej na świecie – inwentarze”, dofinansowany ze środków finansowych Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu Społeczna Odpowiedzialność Nauki (nr umowy SONB/SP/465096/2020) w wysokości 222.800,00 zł.

Okres realizacji: 2020–2022.

Kierownik grantu: dr hab. Mirosław A. Supruniuk (Biblioteka Uniwersytecka w Toruniu).

Celem projektu jest opracowanie i udostępnienie w Internecie inwentarzy 20 unikatowych zespołów i spuścizn archiwalnych oraz kolekcji pamiątek i dzieł sztuki związanych z polskim życiem artystycznym we Francji i Wielkiej Brytanii w XX wieku, znajdujących się w zasobie Archiwum Emigracji i Muzeum Uniwersyteckiego Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu.

Projekt obejmie zespoły archiwalne, księgozbiory, pamiątki oraz kolekcje dzieł sztuki artystów emigracyjnych, wydawców książki artystycznej, właścicieli galerii sztuki, krytyków i historyków sztuki oraz dokumenty dwóch galerii sztuk. W porządku alfabetycznym projekt dotyczy następujących artystów i instytucji:

Bilan Ryszard z Francji (archiwum artysty, materiały warsztatowe, klocki drzeworytnicze, ponad 500 prac);
Brandel Konstanty z Francji (archiwum i dokumentacja działalności artystycznej, dokumentacja daru pośmiertnego, pamiątki, ponad 600 prac);
Chwoles Rafael z Francji (dokumentacja działalności artystycznej);
Czapski Józef z Francji (księgozbiór – 1500 druków, dokumentacja działalności w Kongresie Wolności Kultury, dokumenty wystaw i krytyk, nieliczne korespondencje, szkice i rysunki);
Demel Ryszard z W. Brytanii i Italii (dokumentacja działalności Grupy 49, najważniejszego ugrupowania polskich artystów plastyków w W. Brytanii z lat 1949-1989);
Dźwig Kazimierz z W. Brytanii (archiwum i materiały warsztatowe oraz ok. 250 prac);
Giercuszkiewicz (Gierc) Danuta z W. Brytanii (archiwum i materiały warsztatowe oraz ok. 150 prac);
Gliwa Stanisław M. z W. Brytanii (archiwalia, korespondencje, druki oraz warsztat drukarski: maszyny, czcionki);
Jakubowska Irena z W. Brytanii (fragment archiwum i materiały warsztatowe);
Jakubowski Andrzej z W. Brytanii (fragment archiwum i materiały warsztatowe);
Kępiński Jan z W. Brytanii (kompletne archiwum, materiały warsztatowe i ok. 600 prac);
Kossowski Adam z W. Brytanii (archiwalia, materiały warsztatowe, księgozbiór, narzędzia, ok. 50 prac);
Nałęcz Halima z W. Brytanii (archiwum, materiały warsztatowe, ok. 750 prac);
Oberländer Marek z Francji (archiwum nicejskie, pamiątki, ok. 1500 prac);
Piesowocki Leon z Francji (archiwalia, materiały warsztatowe, ok. 450 prac);
Szomański Władysław R. z W. Brytanii (archiwum, materiały warsztatowe, ponad 500 prac);
Tyszkiewicz Samuel z Francji i Italii (druki i dokumenty życia społecznego);
Ulatowski Jan z Francji (archiwum, materiały warsztatowe, pond 300 prac);
Drian Gallery z W. Brytanii (prawie kompletne archiwum z lat 1955-1999, dokumenty wystaw, katalogi, foldery, fotografie);
Galerie Lambert z Francji (prawie całe archiwum z lat 1959-1993, dokumenty wystaw, katalogi, foldery, zdjęcia, pamiątki).

Materiały te o istotnym w skali kraju znaczeniu dla nauki i jej dziedzictwa, mają ponadto wielką wartość poznawczą i dokumentacyjną dla wszelkiego rodzaju badań humanistycznych, ale także dla konserwatorów sztuki.

Zespół realizujący projekt to pracownicy lub współpracownicy Archiwum Emigracji i Muzeum Uniwersyteckiego:

Mirosław Adam Supruniuk jest archiwistą, historykiem nauki i sztuki, twórcą Archiwum Emigracji i Muzeum. Jest autorem zasad gromadzenia, opracowania i inwentaryzacji zbiorów. Autorem ponad 400 publikacji naukowych dotyczących emigracji.

Joanna Krasnodębska jest pracownikiem Archiwum Emigracji, autorką katalogu dzieł Haliny Korn-Żuławskiej i Hilarego.

Katarzyna Moskała jest historykiem sztuki, specjalność "Sztuka i kultura emigracji polskiej". Pracuje w Muzeum Uniwersyteckim, porządkuje i kataloguje kolekcję sztuki, realizuje wystawy. Jest autorką katalogu dzieł K. Brandla.

Współpracować w projekcie będą także inni pracownicy Archiwum Emigracji i Muzeum Uniwersyteckiego: Grażyna Kwaśnik, Izabela Traczykowska i Ewa Jabłońska, a także specjaliści nienależący do Zespołu: Ewa Bobrowska z Paryża, Jarosław Koźmiński z Londynu.

Wszystkie osoby mają wiedzę na temat sztuki polskiej na świecie, doświadczenie w porządkowaniu zespołów archiwalnych, księgozbiorów i pamiątek.

Projekt realizowany w oddziale Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu pn. Archiwum Emigracji i Muzeum Uniwersyteckie, który od ponad 25 lat poszukuje, gromadzi i udostępnia dla badaczy dzieła sztuki polskiej na świecie (malarstwo, rzeźbę, grafikę, rysunek, fotografię i inne) oraz archiwalia (spuścizny archiwalne), księgozbiory, dokumenty audiowizualne i pamiątki związane z emigracyjnymi artystami, krytykami sztuki, wydawcami i drukarzami książki artystycznej, historykami sztuki oraz redakcjami czasopism o sztuce i galeriami polskimi działającymi poza Polską. Są to materiały unikatowe w skali europejskiej; żadna inna instytucja w Polsce czy w Europie nie kolekcjonuje tego rodzaju dzieł sztuki, dokumentów i artefaktów. W ciągu ponad 25 lat Archiwum Emigracji pozyskało i ocaliło przed rozproszeniem ponad 30 tys. dzieł sztuki oraz materiały archiwalne i dokumentacyjne dotyczące kilkuset artystów plastyków, krytyków, kolekcjonerów i drukarzy oraz duże archiwa największych polskich emigracyjnych galerii z Paryża i Londynu. Materiały te są udostępniane, ale w większej części nieuporządkowane. Efektem prac na tych materiałach są m.in. publikowane antologie emigracyjnej krytyki sztuki, wspomnienia i listy artystów i biografie artystów. Oddział przygotował w latach ubiegłych również 11 katalogów dzieł sztuki (zbierających ponad 6 tys. obiektów) ze zbiorów własnych. Było to możliwe dzięki grantom NPRH i MKiDN. Granty są podstawowym źródłem finansowania prac porządkowych i inwentarzowych. Powstał ponadto portal poświęcony sztuce emigracyjnej, którego rozbudowanie jest pilną potrzebą.

Rezultaty projektu w formie gotowych inwentarzy wraz ze wstępami upowszechnione zostały online na stronie Archiwum Emigracji BU UMK w dwóch działach: 1) Archiwa instytucji emigracyjnych i polonijnych: Drian Gallery i Galerie Lambert; 2) Archiwa i kolekcje osobowe: Ryszard Bilan, Konstanty Brandel, Rafael Chwoles, Józef Czapski,Ryszard Demel, Kazimierz Dźwig, Danuta Giercuszkiewicz (Gierc), Stanisław M. Gliwa, Irena Jakubowska, Andrzej Jakubowski, Jan Kępiński, Adam Kossowski, Halima Nałęcz, Marek Oberländer, Leon Piesowocki, Władysław R. Szomański, Samuel Tyszkiewicz, Jan Ulatowski.