BIBLIOTEKA UNIWERSYTECKA
ul. Gagarina 13, 87-100 Toruń, Poland

tel. (48-56) 611-4391 - Czytelnia
tel. (48-56) 611-4387

dr hab. Mirosław A. Supruniuk (kierownik)

mgr Joanna Krasnodębska
mgr Grażyna Kwaśnik
mgr Izabela Traczykowska-Maćkowska

Archiwum Emigracji jest pracownią w Bibliotece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, największego uniwersytetu w północnej Polsce. Archiwum Emigracji gromadzi spuścizny pisarzy, publicystów, wydawców, ludzi nauki i artystów emigracyjnych, ich księgozbiory, archiwa redakcji czasopism, oficyn wydawniczych i księgarskich oraz instytucji kulturalno-społecznych działających na emigracji w XX wieku. W latach 1995-2019, dzięki pomocy wielu wybitnych osobistości polskiego wychodźstwa (przede wszystkim Stefanii Kossowskiej i Jerzego Giedroycia) i zaufaniu, jakie z czasem zdobyło, Archiwum Emigracji pozyskało ponad 450 kolekcji archiwalnych, bibliotecznych i artystycznych z całego "polskiego" świata, stając się najważniejszym ośrodkiem w Polsce dokumentującym dorobek kulturalny wychodźstwa polskiego po 1939 roku. Archiwalia gromadzone w Toruniu są ważnym źródłem dla badań naukowych nad dorobkiem kulturalnym Polaków w XX wieku.

Zbiory Archiwum Emigracji

Najcenniejszą kolekcją archiwalną jest archiwum tygodnika literackiego "Wiadomości" (Londyn 1946-1981) - największe i najbogatsze archiwum emigracyjne w Polsce - ponad 60 tys. rękopisów i listów. Wśród wielu kolekcji są archiwa księgarni Libella i Galerie Lambert (Paryż 1947-1993), Teatru "Syrena" (Londyn) i wydawnictwa Książnica Polska (Glasgow); Biblioteka Marii i Józefa Czapskich (Paryż 1945-1992) - ponad 1,5 tys. książek z marginaliami i rysunkami; oraz ponad 400 archiwów pisarzy, dziennikarzy, publicystów, artystów, ludzi teatru i nauki oraz wybitnych osobistości życia społeczno-kulturalnego wychodźstwa polskiego XX wieku, takich jak: Konstanty Brandel, Zdzisław Broncel, Michał Chmielowiec, Edward Chudzyński, Ryszard Demel, Janusz Eichler, Anna Frajlich, Natan Gross, Wacław Iwaniuk, Konstanty A. Jeleński, Jadwiga Jurkszus-Tomaszewska, Tamara Karren, Halina Korn-Żuławska, Stefania Kossowska, Janina Kościałkowska, Jan Kott, Janusz Kowalewski, Irena Krzywicka, Jerzy R. Krzyżanowski, Witold Leitgeber, Leo Lipski, Mela Muter, Halima Nałęcz, Róża Nowotarska, Tadeusz Polanowski, Janusz Poray-Biernacki, Marta Reszczyńska-Stypińska, Zofia Romanowiczowa, Juliusz Sakowski, Olga Scherer, Henryk Skolimowski, Wojciech Skalmowski, Felicjan Sławoj Składkowski, Władysław R. Szomański, Stanisław Szukalski, Wiktor Trościanko, Leopold Tyrmand, Jan Ulatowski, Wojciech Wasiutyński, Tadeusz Wittlin, Władysław Żeleński, Marek Żuławski.

Muzeum Uniwersyteckie

Posiada jedyną kolekcję sztuki polskiej na emigracji w Polsce. Muzeum dokumentuje działalność artystyczną i wystawienniczą polskich malarzy, rzeźbiarzy i grafików tworzących na obczyźnie w XX wieku. Prócz pełnych archiwów, zbioru dokumentów i pamiątek, Archiwum Emigracji posiada ponad 25 tysięcy rysunków, grafik, fotografii oraz prac malarskich i rzeźbiarskich artystów takich jak: K. Brandel, J. Czapski, J. Lebenstein, S. Domaradzki, A. Kossowski, M. Kratochwil, M. Bohusz-Szyszko, S. Frenkiel, R. Chwoles, K. Dźwig, L. Piesowocki, Z. Turkiewicz, M. Kościałkowski, Caziel, F. Topolski, W. R. Szomański, T. Znicz-Muszyński, S. Gliwa, T. Piotrowski, T. Mysłowski, J. Eichler, A. Piwarski, A. Werner, T. Beutlich, M. Oberländer, L. Lille, J. Jasińska, A. Jesion, H. Nałęcz, W. Jahl, P. Łabużek (Baro), T. Koper, Hilary, D. Tuszyński, Z. Ruszkowski, J. Natanson, M. Żuławski. Najcenniejszą kolekcją jest 1500 prac K. Brandla (dar W. Leitgebera).

Badania naukowe i publikacje

Efektem badań naukowych są konferencje, seminaria, publikacje naukowe i wystawy. Od 1995 roku wydawana jest seria opracowań pn. "Archiwum Emigracji. Źródła i materiały do dziejów emigracji polskiej po 1939 roku", pod redakcją S. Kossowskiej i M. A. Supruniuka. Ukazało się ok. 70 tomów, w tym książki poświęcone emigracyjnym "Wiadomościom", londyńskim czasopismom grupy "Kontynenty", paryskiej Libelli i Galerie Lambert, Czesławowi Miłoszowi, Witoldowi Gombrowiczowi, Józefowi Łobodowskiemu, Józefowi Wittlinowi, Zygmuntowi Hauptowi, sztuce polskiej w Wielkiej Brytanii, wydawcom emigracyjnym, w szczególności londyńskiemu "Veritasowi". Wielką wartość poznawczą ma seria książek publikujących korespondencję pisarzy do redakcji „Wiadomości”. Archiwum Emigracji wydaje ponadto drugą serię: "literacką", w której publikowana jest beletrystyka, poezja, dramatopisarstwo, eseistyka, felietonistyka oraz krytyka literacka powstała na obczyźnie. Ukazało się 16 tomów, w tym książki Stefanii Kossowskiej, Bronisława Przyłuskiego, Marii Danilewicz Zielińskiej, Czesława Miłosza, Jana Winczakiewicza, Kazimierza Brauna i Jerzego Pietrkiewicza. Ponadto, w Archiwum ukazuje się wiele publikacji poza seriami.

Nagroda Archiwum Emigracji

Archiwum przyznaje raz w ogólnopolską roku nagrodę za najlepszą pracę magisterską i doktorską poświęconą emigracji. Celem Nagrody jest promocja podstawowych badań naukowych nad różnorodnymi zagadnieniami związanymi z dziejami i dorobkiem wychodźstwa polskiego. Przyznawana jest za wybitne prace z dziedzin: literaturoznawstwo, historia, historia kultury i socjologia oraz historia sztuki. Potrzebę takiej nagrody dostrzegli również wybitni emigranci, którzy zgodzili się sprawować nad nią opiekę jako Honorowa Kapituła: Józef Bujnowski, Maria Danilewicz Zielińska, Andrzej S. Ehrenkreutz, Jerzy Giedroyc, Gustaw Herling-Grudziński, Leszek Kołakowski, Stefania Kossowska, Jan Kott, Jerzy Krzywicki, Jerzy R. Krzyżanowski, Danuta Mostwin, Olga Scherer i Tymon Terlecki. Fundatorem pierwszych Nagród był Tadeusz Walczak, dyrektor PFK i "Dziennika Polskiego". Kolejne fundował Senat RP.

"Archiwum Emigracji" - rocznik

W latach 1998-2019 ukazało się 25 zeszytów czasopisma naukowego, jedynego w Polsce rocznika poświęconego studiom nad kulturą emigracji polskiej XX wieku. Czasopismo jest miejscem dyskusji młodych krajowych badaczy studiujących historię emigracji z twórcami kultury i uczestnikami życia literackiego i społeczno-kulturalnego na wychodźstwie.

Archiwum Emigracji prowadzi badania i działalność wydawniczą dzięki opiece Uniwersytetu Mikołaja Kopernika oraz pomocy instytucji i osób prywatnych. W latach 1996-2001 prace archiwalne finansowane były przez Komitet Badań Naukowych. W roku 2006 działalność wydawniczą oraz sprowadzenie materiałów po Halimie Nałęcz z Londynu wsparło Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Każde wsparcie ma dla nas wielką wartość i każda darowizna jest odnotowywana na stronach Archiwum w Internecie.

Zbiory Archiwum Emigracji są stale powiększane i uzupełniane, a napływające materiały archiwalne porządkowane i opracowywane. Nie wszystkie dokumenty są jednak udostępniane; niektórzy ofiarodawcy zastrzegli sobie możliwość decydowania, kiedy materiały przez nich ofiarowane dostępne będą czytelnikom. Respektujemy ich warunki.

Archiwum Emigracji zwraca się z prośbą o pomoc w gromadzeniu i uzupełnianiu zbiorów do wszystkich, którzy posiadają archiwalia, księgozbiory, fotografie, nagrania dźwiękowe i filmowe, zbiory sztuki lub pojedyncze rysunki, grafiki, katalogi i foldery wystaw, a także pamiątki związane z działalnością emigracji polskiej w XX wieku. Powierzone nam materiały zostaną opracowane i będą służyć do badań naukowych.

Zgodnie z decyzją Stefanii Kossowskiej, ostatniej redaktorki "Wiadomości", Uniwersytet Mikołaja Kopernika i Biblioteka Uniwersytecka są jedynymi spadkobiercami praw majątkowych i autorskich związanych ze spuścizną archiwalną, literacką i wydawniczą "Wiadomości Polskich, Politycznych i Literackich" (1940-1944) oraz "Wiadomości" (1946-1981). Wszelkie przedruki z tygodnika wymagają zgody Dyrektora Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu. Umieszczone na stronach internetowych cyfrowe kopie zbiorów (fotografii, dokumentów, dzieł sztuki) mogą być wykorzystywane wyłącznie do celów naukowo-badawczych i edukacyjnych. Zabroniona jest edycja kopii zmierzająca do modyfikacji ich pierwotnego wyglądu. Umieszczanie kopii na stronach innych serwisów www jest możliwe pod warunkiem zachowana oryginalnej formy i zamieszczeniu informacji o ich pochodzeniu (linku do właściwej strony serwisu www Biblioteki Uniwersyteckiej w Toruniu). Wykorzystywanie kopii do celów komercyjnych wymaga zgody Dyrektora Biblioteki.

Strona główna