O projekcie

Dzięki dotacji Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu “Ochrona i cyfryzacja dziedzictwa kulturowego” w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu zdigitalizowano 19 rękopisów średniowiecznych, należących do wspólnego polsko-niemieckiego i europejskiego dziedzictwa.

Wybrane rękopisy pochodzą z dawnej Państwowej i Uniwersyteckiej Biblioteki w Królewcu. Są wśród nich obiekty o wyjątkowej wartości historycznej i artystycznej, zawierające „pomniki” średniowiecznej poezji niemieckiej: kodeksy z dawnych bibliotek krzyżackich oraz rękopisy z dawnej biblioteki katedralnej w Królewcu – obie grupy przejęte przez księcia Albrechta Hohenzollerna po sekularyzacji Prus Krzyżackich i umieszczone w nowo założonej bibliotece zamkowej w Królewcu (1540); ponadto rękopisy pozyskane przez Królewską (od 1918 r. Państwową) i Uniwersytecką Bibliotekę w Królewcu w XIX i na początku XX w.: włoski modlitewnik z końca XV w. (sygn. 85/I) z piękną miniaturą przedstawiającą Zwiastowanie, Sermones quadragesimales (Kazania wielkopostne) z biblioteki skasowanego w 1823 r. opactwa cystersów w Pelplinie (Rps 55/IV), Prawo starochełmińskie (Der alte Kulm) z XIV/XV w. (Rps 23/III) oraz niemieckojęzyczna Ewangelia Nikodema (sygn. Rps 11/I), dwa ostatnie zakupione przez Bibliotekę odpowiednio w 1862 i 1918 r.

Wśród rękopisów „krzyżackich” trzeba wskazać na kopie listów papieża Grzegorza VII (cztery pergaminowe karty) z końca XI wieku (Rps 86/II); „kieszonkowy” kodeks z tekstem Statutów zakonu krzyżackiego w j. niemieckim i francuskim powstały na zlecenie wielkiego mistrza Karola z Trewiru, zdobiony oryginalną dekoracją filigranową (Rps 5/I); Kronikę ziemi pruskiej (Di Kronike von Pruzinlant) Mikołaja von Jeroschin z 2. połowy XIV w.: drugi najstarszy zachowany w całości rękopis kroniki (Rps 54/III); a także niemieckojęzyczny kodeks z poetyckimi parafrazami ksiąg biblijnych: Hioba i Daniela, Legendą o Barlaamie i Jozafacie Rudolfa von Ems (zm. ok. 1248) oraz pieśnią ku czci Najświętszej Marii Panny z Pasjonału z miniaturami przedstawiającymi Daniela, Barlaama i Matkę Bożą (Rps 40/IV).

Do rękopisów o „katedralnej” proweniencji należą: Starsza kronika wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego z przełomu XV i XVI w. (Rps 20/II); kodeks z tekstem medycznym: Regimen sanitatis Jana Bononiensis z 1. poł. XIV w. (Rps 24/III), zbiór rękopisów prawa kanonicznego (m. in. Summa super quinque libros Decretalium Gregorii IX Henryka z Merseburga) - Rps 36/III; zbiór rękopisów teologicznych (m. in. Grzegorza Wielkiego Homiliae XL in Evangelia) – Rps 52/III oraz Henryka Bohic komentarz do IV. księgi Dekretałów papieża Grzegorza IX (Rps 65/V) z ciekawym inicjałem przedstawiającym scenę zaślubin.

Zachęcamy do podziwiania piękna formy i bogactwa treści średniowiecznych kodeksów! Wystarczy w okienko przeglądarki KPBC wpisać tytuł lub sygnaturę obiektu (np. Rps 1/I).

Rękopisy średniowieczne online - lista

1. Statuty zakonu krzyżackiego, 1 ćwierć XIV w., Rps 5/I

2.Tilo von Kulm, Von sieben Ingesigeln, 1331 r., Rps 6/I

3. Ewangelia Nikodema, 1. ćw. XV w., Rps 11/I

4. Conradus de Soltow, Questiones super libros Sententiarum Petri Lombardi, 4 ćw. XIV w., Rps 51/III

5. Starsza kronika wielkich mistrzów zakonu krzyżackiego, XV/XVI w., Rps 20/II

6. Prawo starochełmińskie, XIV/XV w., Rps 23/III

7. Ioannes Bononiensis, Regimen sanitatis, 1 poł. XIV w., Rps 24/III

8. Bernardus Parmensis, Summa iuris canonici, 2 poł. XIII w., Rps 27/II

9. Zbiór rękopisów prawa kanonicznego (m. in. Henricus de Merseburg, Summa super quinque libros Decretalium Gregorii IX), 1318, Rps 36/III

10. Johannes Marienwerder (Jan z Kwidzynia), Leben der seligen vrouwen Dorothee, ok. 1400 r., Rps 37/III

11. Poetyckie parafrazy ksiąg biblijnych: Hioba i Daniela; Rudolf von Ems, Barlaam i Jozafat; pieśń ku czci NMP z Pasjonału, 1 poł. XV w., Rps 40/IV

12. Ioannes Lapus Castilioneus, Allegationes iuris ab Antonio de Butrio abbreviatae, początek XV w., Rps 45/IV

13. Sermones de tempore (anonimowy ekscerpt z  dzieła Szymona de Cassia OESA,  Expositio  super totum corpus evangeliorum sive de gestis domini Salvatoris), ok. 1408, Rps 48/III

14. Zbiór rękopisów teologicznych (m. in. Gregorius Magnus, Homiliae XL in Evangelia), lata 90. XIV w., Rps 52/III

15. Nicolaus von Jeroschin, Di Kronike von Pruzinlant, 2. poł. XIV w., Rps 54/III

16. Sermones quadragesimales, 1474, Rps 55/IV

17. Henricus Bohic, Distinctiones in Librum IV Decretalium Gregorii IX, XIV/XV w., Rps 65/V

18. Modlitewnik (Officium b. Mariae Virginis), 2. poł. XV w., Rps 85/I

19. Listy papieża Grzegorza VII i manifest arcybiskupa Moguncji Zygfryda przeciwko cesarzowi Henrykowi IV, XI w., Rps 86/II