Janusz Kowalewski

Janusz Kowalewski urodził się w 16 grudnia 1910 roku w Warszawie, w rodzinie robotniczej o tradycjach komunistycznych. Po ukończeniu Gimnazjum im. gen. J. Sowińskiego w Warszawie zdał w 1928 roku na wydział polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego. W lutym 1935 roku uzyskał absolutorium. W latach studiów należał do Akademickiego Stowarzyszenia Wolnomyślicieli, działał w Związku Polskiej Młodzieży Demokratycznej, (którego był członkiem Wydziału Wykonawczego) i redagował pismo Związku pt. Życie Akademickie" (1930-1932, zastępca redaktora, a potem redaktor). W piśmie tym zadebiutował artykułem O rzeczowość i pracę (1930 nr 4). Od 1934 roku zaangażował się w działalność polityczną w ZMS "Życie" i związał się z Komunistycznym Związkiem Młodzieży Polskiej, a potem z Komunistyczną Partią Polski. Z ramienia partii redagował w Poznaniu komunistyczny "Dwutygodnik Ilustrowany" (1934). Po likwidacji pisma pracował w Warszawie w organie Związku Związków Zawodowych pt. "Front Robotniczy", a potem jako korektor w wydawnictwach Domu Prasy. W latach 1936-1939 był reporterem krajowym dziennika "Dobry Wieczór - Kurier Czerwony", w którym używał pseudonimu Jan Orzech. W 1937 roku ożenił się z Reginą Orzech studentką PIST. Na początku roku 1939 został sekretarzem redakcji "Głosu Powszechnego".

Po wybuchu II wojny światowej udał się do Lwowa, gdzie do końca roku 1939 pracował w redakcji komunistycznego "Czerwonego Sztandaru". Aresztowany w styczniu 1940 roku więziony był na Zamarstynowie, a następnie skazany na osiem lat obozu pracy i w maju 1941 roku zesłany do Sowchozu Kedrowy Szor na północnym Uralu. Po układzie Sikorski-Majski dotarł do Armii Polskiej w Kermine w Uzbekistanie, a w roku 1942 ewakuowany został statkiem do Pahlawi w Iranie. Brał udział w kampanii włoskiej 2. Korpusu i w walkach pod Monte Cassino. W 1946 roku skierowany do Polskiego Korpusu Przysposobienia i Rozmieszczenia przeniósł się do Wielkiej Brytanii, a wkrótce później zamieszkał w Londynie. Do 1953 roku zarabiał na utrzymanie pracą fizyczną w fabrykach i restauracjach, równocześnie uprawiając twórczość literacką publikując opowiadania i artykuły w prasie emigracyjnej. Pierwsze opowiadania ukazały się w "Wiadomościach" (od 1946), "Orle Białym" (od 1946), "Życiu" (1950-1952) oraz w paryskiej "Kulturze" (od 1949). Za twórczość literacką otrzymał w 1950 roku Polskich Oddziałów Wartowniczych przy Armii Amerykańskiej w Europie. W latach 1953-1954 pracował w Sekcji Polskiej Głosu Ameryki w Monachium oraz jako free lance w RWE. W 1955 roku w konkursie RWE otrzymał II nagrodę za słuchowisko. W 1956 roku został redaktorem pisma "Ostatnie Wiadomości" w Mannheim. W 1959 roku wrócił do Londynu i został redaktorem "Tygodnia Polskiego" dodatku do "Dziennika Polskiego i Dziennika Żołnierza". Po kilku miesiącach oddał redakcję Wacławowi Zagórskiemu zostając jednym z jego najbliższych współpracowników. W latach 1960-1980 pracował fizycznie w firmie wysyłkowej Tazab. W latach 1984-1986 był redaktorem miesięcznika "Orzeł Biały", a w roku 1986 został członkiem Związku Pisarzy Polskich na Obczyźnie. W 1972 roku został odznaczony przez rząd emigracyjny w Londynie Złotym Krzyżem Zasługi. Zmarł 5 stycznia 1996 roku w Londynie.

Janusz Kowalewski opublikował za życia dwa tomy opowiadań: O żołnierzu ciułaczu (Londyn 1955) oraz Miłość i hazard (Londyn 1964), a także książkę wspomnień Droga powrotna (Londyn 1974), za którą otrzymał nagrodę Kiermaszu Książki Polskiej w Szwajcarii. Był też autorem siedmiu powieści drukowanych w odcinkach w "Ostatnich Wiadomościach", "Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza" i "Wiadomościach". Żadna z książek Kowalewskiego nie została przedrukowana w Polsce po 1990 roku.

Jeszcze przed śmiercią, w 1995 roku, Janusz Kowalewski podjął decyzję o powierzeniu opieki nad swoimi papierami Uniwersytetowi Mikołaja Kopernika w Toruniu. Pierwszy fragment archiwum (maszynopisy i rękopisy literackie) został przewieziony do Torunia już w końcu 1995 roku. Kolejne części, przygotowane do transportu przez wdowę, Reginę Kowalewską i syna Michała, dotarły do Biblioteki UMK w połowie 1996 i początkach 1997. Z archiwum Janusza Kowalewskiego wyodrębniono przypadkowe, nieliczne papiery związane z działalnością literacką, naukową i teatralną Reginy Kowalewskiej, reżysera i twórczyni Teatru dla dzieci "Syrena" w Londynie. Materiały te dołączono do spuścizny R. Kowalewskiej zdeponowanej w Toruniu w 1998 roku.

Strona główna